Ljudi s tri oka ( 55) : Branko BAJIĆ – Ž I V O T Z A S L O B O D U
Pola veka Novosadski foto klub je nosio ime revolucionara, komuniste, Branka Bajića koji se uoči Drugog svetskog rata nalazio na čelu Foto sekcije Planinarskog društva „Fruška gora“, dobitnika najveće nagrade za fotografiju na Svetskoj izložbi u Parizu 1937. godine
Nedaleko od Almaškog groblja u Novom Sadu, u kući Ćire Šovljanskog, 19. novembra 1942. godine, u krvavom okršaju sa okupatorskom policijom i vojskom, koja je izdajom otkrila ilegalnu štampariju, poginuo je advokat Branko Bajić, jer nije želeo živ da se preda neprijatelju. Bilo je to u vreme štampanja lista „Slobodna Vojvodina“ koji je uređivao zajedno sa Svetozarom Tozom Markovićem, potonjim Narodnim herojem. Prilikom pogibije Branka Bajića, tada aktuelnog predsednika Pokrajinskog narodnoooslobodilačkog odbora za Vojvodinu, Toza Marković je bio teško ranjen i zarobljen lečen, da bi na kraju bio mučen i obešen. U tom trenutku je Komunistička partija u Vojvodini ostala bez dvojice značajnih čelnika, patriota i vođa narodnooslobodilačkog pokreta. Životima su platili tek započetu borbu za slobodu.
Na čelu foto i kino amatera
Uoči izbijanja rata Bajić je, kao mlad advokat, u Petrovgradu (sadašnji Zrenjanin), veoma uspešno branio na sudu komuniste, među kojima su procesuirani Žarko Zrenjanin i Toza Marković, čelnici komunista u Vojvodini. U Komunističku partiju Jugoslavije je Bajić primljen još tokom studija na Pravnom fakultetu u Zagrebu, a po dolasku u Novi Sad aktivno se uključio u rad Planinarskog društva „Fruška gora“ čiji su članovi Foto sekcije, na Svetskoj izložbi u Parizu 1937. godine, osvojili Gran pri, do sada najveće osvojeno priznanje u istoriji jugoslovenske i srpske fotografije.
Pod okriljem planinara Bajić je sa svojim istomišljenicima organizovao u Fruškoj gori, na Stražilovu, Andrevlju i Testeri OMPOK, logorovanja Skojevaca, pred izbijanje rata, na kojima se omladina pripremala da brani zemlju od nadirućeg fašizma. Istovremeno se družio i sa Gajom Gračaninom, direktorom Agencije „Putnik“ i sekretarom, osnivačem, Planinarskog društva „Fruška gora“ u realizaciji niza projekata Foto sekcije. Jedan od najzapaženijih je snimanje našeg prvog kolor filma „Splavom niz Drinu“ koji je i nakon rata bio jedan od naših najgledanijih dokumentaraca.
(Ne)zaboravljena žrtva
Novi Sad je kolevka profesionalnog, ali i neprofesionalnog, fotografskog stvaralaštva u našoj zemlji pa i ovom delu Evrope. U njemu je zaživeo jedan od naših prvih fotografskih ateljea, već 1901. godine imao je registrovan Foto i kino klub, pre toga je na željezničkoj stanici u Novom Sadu već snimljen prvi film u nas, planinari osnivaju Foto sekcije i osvajaju na izložbama svetske nagrade,…Čak i u toku Drugog svetskog rata u Novom Sadu su održavane fotografske izložbe, a kad je rat završen zaživelo je Društvo foto i kino amatera Novog Sada. Pedesetih godina to društvo je počelo da nosi ime Branka Bajića i stasalo u najbolji foto-kino klub nekadašnje Jugoslavije.
Zbog svoje izvanredne organizacije i vrhunskih rezultata na domaćim i inostranim izložbama fotografija i filmskim festivalima, Foto-kino klub „Brankoa Bajić“ postao je uzor klubovima širom sveta. Više od tri decenije organizovao je tradicionalnu međunarodnu izložbu „Zlatno oko“ koja je bila pod pokroviteljstvom Predsednika Republike Josipa Broza Tita i FIAP-a(Međunarodne organizacije za umetničku fotografiju). Novosadski foto klub je imao svoju, prvu u tadašnjoj Jugoslaviji- specijalizovanu Foto galeriju sa nagrađenim najboljim radovima najistaknutijih fotografskih stvaralaca sveta! Kada je bio u svom zenitu, Foto kino- klub „Branko Bajić“ je odlukom aktuelne vlasti, 1993. godine, prestao s radom!
Građanski rat u Jugoslaviji je završen raspadom na tadašnje republike, dolaskom na vlast pobornika drugačije politike,„transformacijama“ u svim oblastima društvenog života, nipodaštavanjem uspeha prethodnih generacija,…Tako je s kulturne scene Novog Sada nestao i pokojni Branko Bajić, nestala je i bista tog hrabrog rodoljuba koju je pre izbijanja građanskog rata uradio mladi vajar Milan Kešelj, ukinuta je i godišnja nagrada „Branko Bajić“ koju je dodeljivao list „Dnevnik“, za najbolja novinarska ostvarenja,…Na Branka Bajića sada podsećaju samo jedna ulica u Novom Sadu, koja nosi njegovo ime, i Edicija fotomonografija „Zlatno oko“, ustanovljena daleke 1972. godine, u kojoj je do sada objavljeno tridesetak knjiga među kojima je i ovaj, jubilarni deseti, tom Antologije fotografije Vojvodine.
PESNIČKA DUŠA Branko Bajić, pravnik, novinar, urednik, revolucionar (Novi Sad, 8 jula 1911- Novi Sad, 19. novembar 1942), osnovno školovanje završio je u Novom Sadu, pa je posle mature u novosadskoj gimnaziji, nastavio da studira pravo u Beogradu, potom Insbruku , da bi 1934. godine diplomirao u Zagrebu. Bio je član Skauta, Trezvene mladeži , Književnog društva „J.J.Zmaj“, Omladinske matice i OMPOKA u kojem je uređivao glasilo „Naš život“, a potom i „ Naša mladost“. Objavljivao je svoje pesme u Letopisu i Godišnjaku Matice srpske, „Vojvođanskom zborniku“ i pripremio za štampu „Odabrane pesme srpskih pesnika iz Vojvodine“.  Kao načelnik Omladinske sekcije Planinarskog društva „Fruška gora“ bio je organizator kurseva SKOJ-a i zalagao se za osnivanje Društva advokatskih pripravnika. Po izbijanju Drugog svetskog rata dospeo je u Nemačku, kao zarobljenik, ali se brzo vratio u rodni Novi Sad gde se posvetio revolucionarnom radu. Oženio se Mirom Tolmačevom iz Novog Bečeja, ali je morao brzo da se skloni u ilegalu pa se krio u Budimpešti sve do povratka i pokretanja štampanja „Slobodne Vojvodine“. Mira mu je rodila ćerku koju nije video jer je poginuo u okršaju, u ilegalnoj štampariji. Posle rata Mira Tolmačev se udala za generala Rukavinu koji je u prvim danima oslobođenog Novog Sada bio komandant Vojne uprave.
|
