Ljudi s tri oka(42): Branimir Jovanović- D U H S T A R E S A L A J K E
U monografiji Branimira Jovanovića posvećenoj Salajci, jednom od najstarijih delova Novog Sada, objavljene fotografije koje na upečatljiv način svedoče o dugo očuvanom tradicionalnom seoskom životu u srcu glavnog grada Vojvodine
Stari poznati Novosađanin Daka Popović, prvi ban nekadašnje Dunavske banovine i ministar agrarne reforme, izdavao je pre Drugog svetskog rata list „Dan“ i njemu je, veličajući novosadske paore, između ostalog zabeležio: „Da ne beše u Novom Sadu brojnog zemljoradničkog staleža, najvrednijeg čuvara jezika, narodne pesme i narodnih tradicija, i život Novog Sada bi brzo učmao i izgubio se se tako, kako je nestao u tolikim gradovima Mađarske i Erdelja.“
Popovićevu konstataciju na najubedljiviji način potvrđuje monografija Branimira Jovanovića koja je posvećena Salajci i Salajčanima, žiteljima paorskog dela Novog Sada koji se dugo održavao, a sada ga više nema. Najatraktivniji deo knjige „Salajka koje (više) nema“ su fotografije koje su značajan, nezaobilazni deo istorije Novog Sada ali i seoskog života u Vojvodini.
Salajka
Jedan od najvećih starih novosadskih kvartova je Salajka, oivičena trouglom koji čine Temerinska i Kisačka ulica i Kanal DTD. Dva veka prošlog milenijuma Salajka je sa susednom Rotkvarijom bila hraniteljica ne samo Novog Sada nego bliže pa i dalje okolione: izvozila je poljoprivredne proizvode, Dunavom i željeznicom, čak i na tržišta srednje Evrope.
„Raniji pisci o Novom Sadu akcenat su stavljali isključivo na Gospodski kvart, a ostale su jedva spominjali. Salajka je nesmotrenim urbanističkim preuređenjem grada, devastirana. Samo je u ovoj knjizi preživela svoju istoriju“,- zaključuje Vera Jovanović, istoričar umetnosti, recenzent monografije o Salajci. Svojevremeno pevani su i bećarci: “Kunem oca, a kunem i majku, što me nisu dali u Salajku“, ili „Svugde kiša,u Salajci suša, tamo mi je i srce i duša“.
– Sadašnja Salajka više nije ona koja je imala svoju dušu, jezik i paore,-veli autor Branimir Jovanović:
– Deca bivših paora usmerila su se na školovanje i postala neodvojivi deo novosadske inteligencije, napustila su ostarele roditelje i ugnezdila u oblakodere na Limanima, Novom Naselju i Grbavici“.
Kolevka
Jovanovićevu knjigu Raša Popov naziva „autobiografskim sećanjima nekadašnjeg salajačkog dečaka“ i „knjigom ljubavi u kojoj se sem narodne kulture, verskih običaja i borbe za hleb, blistavo prikazuju zanati koji su se razvijali u okrilju grada“. Ova „duboko proživljena monografija o mahali Salajki“ obiluje sjajnim dokumentarnim fotografijama koje deluju kao šlag na torti. Autori su poznati i nepoznati „slikeri“, kako svojim rečnikom Salajčani zovu fotografe. Jovanović je objavio fotografije koje su mu stavili na raspolaganje: Beba Sabljar, Boško Brzić, Branka Svirčević-Bulkina, Draga Moljac, Jovan Vajdl, Jovan Milivojšin-Lalikin, Jovan Mogin, Milorad Šuiluić, MilošMišković-Latovljev, MirjanaGavrilović, Mirko Tišma i Toša Brzak-Brzački.
Paorska Salajka je do Drugog svetskog rata, kada se i Jovanovićeva priča o njoj uglavnom završava, iznedrila mnoge poznate novosađane: kovača Mladena Mogu na čijim su se karucama i fijakerima vozili mnogi diplomati, velike izvoznike voća i povrća Julku Čakovčevu – Rašanku i Jocu Antonića. Međutim, autor nije mogao da mimoiđe velikane novije istorije Salajke:Tozu Veselinovića legendu našeg fudbala, Đorđa Balaševića zvezdu estrade, kantautora i zabavljača, Boru Milića-Šumarova, pesnika, Zorana Bugarskog-Bracu, naslednika Janike Balaša,…Sima Matić,urednik izdavačke kuće „Tiski cvet“ knjigom „Salajka koje (više) nema“ obogatio je riznicu u kojoj se čuva istorijski i vizuelni identitet vojvođanske baštine.
VRSTAN PEDAGOG Branimir Jovanović Brnja rođen je 28.septembra 1932. godine u Novom Sadu, gde je završio Gimnaziju „Jovan Jovanović Zmaj“ i studije geografije sa istorijom na Višoj pedagoškoj školi. |