Ljudi s tri oka(39) : Anđelka Ivošev – POGLEDI KOJI TRAJU
Anđelka Ivošev, hemijski tehničar iz Novog Sada, saznala je tajnu proizvodnje fotografija na porcelanu, pa već decenijama izrađuje portrete pokojnika koji se ugrađuju na nadgrobne spomenike
Od sujevernih i onih koji se plaše da sami prolaze grobljanskim alejama može se čuti da se tada osećaju kao da ih iz grobova neko prati ili gleda. Da te priče nisu sasvim bez osnova, možemo se i sami uveriti jer nas sa mnogobrojnih grobova posmatraju oči pokojnika! Naravno, to su njihove oči na fotografijama koje su ugrađene u nadgrobne spomenike. Specijalizovani kamenoresci grade iznad grobova razne vrste spomenika, od jeftinijeg kamena, pa sve do skupocenih, mermernih, prema džepu naručilaca. To je uglavnom najbliža rodbina pokojnika, ali ima i onih koji za života sami sebi grade kosturnice sa spomenikom i ugrađenom fotografijom. Neki to čine čak i za svoje kućne ljubimce!
Tajna
Već u 19. veku, kad je pronađena fotografija, ljudi su je povezali i s pokojnicima. Kod mnogih naroda, pa i kod nas, održao se običaj da se zajedno s mrtvacem sahrane i njegove omiljene stvari. Tako su za sva vremena uništene brojne najstarije originalne fotografije, dagerotipije, a na kamenim nadgrobnim spomenicima ugrađivane su fotografije pokojnika od kojih se neke i danas mogu videti na starim grobljima. Likovi nekih poznatih ličnosti sačuvani su jedino na grobljima.
– Izrada fotografija na porcelanskim pločicama, koje su ugrađuju na nadgrobne spomenike, dugo se smatrala velikom, često nedokučivom tajnom malog broja fotografa koji su tim poslom ostvarivali lepe prihode. Još dok sam bila dete, primetila sam fotografiju italijanske glumice Silvane Mangano u izlogu novosadskog fotografa Žarka Kebina, u Pašićevoj ulici. Bila je izrađena na maloj porcelanskoj ploči i tada nisam ni znala da se tako prave fotografije za nadgrobne spomenike. Kebin je tada bio jedini u gradu koji je znao tajnu proizvodnje takvih fotografija – rekla nam je Anđelka Ivošev, hemijski tehničar iz Novog Sada, koja je uspela, uz pomoć fotografa Radenka Atanackovića, da savlada tajnovitu tehnologiju prenošenja fotografije na porcelan i posveti se tom unosnom poslu.
– Radila sam u laboratoriji Tehnološkog fakulteta u Novom Sadu, pa mi nije bilo teško da savladam postupak izrade fotografija na porcelanu. Čim sam to uspela, ostavila sam posao na fakultetu i sasvim se posvetila tom poslu. U vreme inflacije sa samo nekoliko fotografija mogla sam da zaradim celu platu za koju sam mesec dana radila na fakultetu. Narudžbine su stizale od kamenorezaca, ali i direktno od porodica umrlih. Mnogi za života sami sebi podižu spomenike na grobljima, a ima onih koji podižu spomenike svojim kućnim ljubimcima, pa sam i takve fotografije izrađivala za ugradnju u nadgrobni spomenik.
Suveniri
Fotografije za nadgrobne spomenike najčešće se izrađuju u formatima 9×11 i 18×24 centimetara, ali ima i specijalnih narudžbina. Na nekim grobovima se mogu videti i serije slika u vidu foto-reportaže o životu pokojnika. Najviše su to portreti, ali ima i „simboličnih“ slika na kojima su pokojnici prikazani sa knjigom, oružjem, nekim alatom, zavisno od posla kojim su se za života bavili.
Ranije su uglavnom bile u modi fotografije, braon sepije, sa zlatnim rubom, ovalnog oblika, a sada su sve više pravougaone , crno bele i bez ruba ali s metalnim ramom, najčešće od bronze. Ima ih i u obliku kruga, srca, knjige…Slike su univerzalne za poručioce svih vera. Jedino ih ne koriste muslimani jer im to vera ne dozvoljava.
– Mušterije uglavnom ne pitaju za cenu jer je to poslednji trošak koji imaju prema najmilijima. Slike koje ugrađuju u nadgrobne spomenike su i poslednja vizuelna veza sa njima. Pogledi sa tih fotografija kao da prizivaju rođake i prijatelje na povremena viđenja i podsećanja na lepote minulog zajedničkog života. Mnogi stavljaju na grob svoje fotografije sa venčanja. Međutim, ima i izuzetaka. Neki supružnici traže da ih razdvojim sa zajedničkih fotografija jer su se „dosta gledali za života – rekla nam je Ivoševa, kojoj u poslu sada mnogo pomaže kompjuter, ali i ćerka Sanja, poznata članica naše streljačke reprezentacije koja je osvojila dve olimpijske medalje. Za ovaj sjajan sportski rezultat dobila je na poklon stan koji treba da otkupi! Zato će joj i prihod od izrade fotografija na porcelanu dobro doći. U porodici Ivošev nameravaju da razviju i proizvodnju suvenira-fotografija Novog Sada na porcelanu, raznih likova na šoljicama, tanjirima i drugim atraktivnim predmetima.
| VEŠTE RUKE Anđelka Ivošev rođena je u Novom Sadu 20.januara 1949. godine. U svom rodnom gradu završila je Osnovnu školu „Ivo Lola Ribar“, na nekadašnjem Žitnom trgu, a zatim i Srednju hemijsko-tehnološku školu. Radila je kao hemijski tehničar na Tehnološkom fakultetu u Novom Sadu, ali se posvetila fotografskom zanatu, i to specijalno izradi fotografija na porcelanu. Imala je radionicu najpre u stanu na Limanu, u Balzakovoj ulici, a potom je otvorila lokal u Stražilovskoj ulici, gde je i danas. Ima dar za ručni rad, pa se uspešno okušala i u slikarstvu, vajarstvu, pletenju i drugim veštinama. Sa lakoćom koristi kompjuterski program foto-šop, koji joj pomaže u pripremi za izradu fotografija na porcelanu. To je najvećim delom ručni rad i kombinacija više veština u kojima se Ivoševa odlično snalazi. Sirovine i najvažnije hemikalije uvozi iz inostranstva i nastoji da održi tradiciju visoko kvalitetne izrade fotografija na porcelanu „zapečenih“ ispod glazure, visokim temperaturama u specijalnim pećima. |