Ljudi s tri oka(38): Nikola Igić-„KADIJA“ NA ČELU KOLONE

Nikola Igić, sudija iz fruškogorskog sela Čerević, pozirao je našem slavnom slikaru Paji Jovanoviću prilikom izrade čuvene slike „Seoba Srbalja“, po narudžbini Patrijaršije iz Sremskih Karlovaca

 Ljubitelji slikarstva imaju priliku da u Patrijaršiji u Sremskim Karlovcima vide prvu originalnu verziju čuvene  slike „Seoba Srbalja“ Paje Jovanovića. Zna se da je slika naručena da bi bila izložena na Milenijumskoj izložbi u Budimpešti 1896. godine, da tamo nikada nije stigla jer je autor po želji naručioca pokušao da realizuje njihove primedbe, ali je manje poznato čije je likove Paja Jovanović ukomponovao u svoje remek delo.

Mnoga velika slikarska dela nastala su uz pomoć fotografa i fotografija. Majstori ulja na platnu nisu o toj saradnji rado govorili, ali su neki velikani ostavili i pismene tragove o pomoći koju su imali od fotografija. Jedan od njih je i naš slavni Uroš Predić, koji je rado koristio fotografske portrete da bi na svoj način dočarao likove koji mu iz bilo kojih razloga nisu bili dostupni za direktno poziranje: ili je ličnost bila bolesna, nedostupna negde u svetu, ili čak umrla. Predić je, na primer, lepi portret Mihajla Pupina, koji se čuva u Matici srpskoj, uradio uz pomoć fotografije snimljene u Americi.

  Istorijsku sliku „Seoba Srbalja“ legendarni Paja Jovanović je, krajem 19.veka, naslikao po porudžbini Patrijarha Georgija Brankovića i tom prilikom naručioca slike uobličio kao patrijarha Arsenija Čarnojevića, a za realizaciju najmarkantnije ličnosti na slici pozirao je tadašnji sudija Nikola Igić iz podunavskog fruškogorskog sela Čerević.

Narudžbina

   Saborski odbor je u Sremskim Karlovcima 1895. godine, preko patrijarha Georgija Brankovića, naručio od Paje Jovanovića sliku na kojoj će biti prikazana seoba Srba pod Arsenijem Čarnojevićem 1690. godine, i to za deset hiljada forinti. Trebalo je da slika bude završena za godinu dana i izložena na Milenijumskoj izložbi u Budimpešti. Međutim, naručioci su imali primedbe na prvu verziju slike, pa je autor ponešto oduzeo i dodao. Nije uspeo da je završi do izložbe u Pešti i za predviđenu turneju do Berlina, Pariza i Minhena. Kad je završena, „Seoba Srba“ je 45 godina krasila Patrijaršijski dvor u Sremski Karlovcima, da bi je ustaše za vreme Drugog svetskog rata odnele u Zagreb. Srećom, nije uništena, pa je posle rata vraćena u Srbiju i restaurirana u Narodnom muzeju u Beogradu.

   Dok je stvarao jedno od najpoznatijih likovnih ostvarenja našeg slikarstva, Paja Jovanović je boravio u fruškogorskim manastirima i savetovao se s iskusnim istoričarem Ilarionom Ruvarcem  u manastiru Grgeteg. U to vreme u Sremskim Karlovcima je službovao Nikola Igić, “kadija iz Čerevića“.

Markantna ličnost  zapala je za oko velikom slikaru, pa se Igićev lik našao na čuvenom platnu kao centralna ličnost na čelu kolone doseljenika sa Kosova. Igić je imao duge sede brkove, koje je ovekovečio i novosadski fotograf Vajda Deže. Starca sa opaklijom i šubarom na glavi, kako je prikazan na Jovanovićevom platnu, Vajda je predstavio sasvim u drugom, realnom svetlu: kao gospodina sa krznom i modernim cilindrom u ruci.

Spomenik

Na groblju u Čereviću sahranjen je sudija Igić, a na njegovom grobu je uklesan epitaf koji potvrđuje da je „ ovekovečen na slici „Seoba Srbalja“ u Karlovcima“. O tome piše i Bogdan Petrović u svojoj knjizi „Gospodsko selo Čerević“, navodeći da se Srbi prvi put pominju u Podunavlju oko 630. godine, da je ime Čerević prvi put zapisano 1231. godine i da je jedno vreme bio sedište srpskog despota Jovana Brankovića, kao  i da je sto godina pre Kosovske bitke Srem bio pod vlašću srpskog kralja Uroša I  Dragutina Nemanjića. Posle isterivanja Turaka iz Srema, krajem 17.veka, austrijski car Leopold  pozvao je Srbe da nasele opustošene krajeve. Već 1704. godine Čerević je imao poštu, 1732. godine pravoslavnu crkvu, naredne godine je imao i školu…Ovo „gospodsko selo“  iznedrilo je mnogo poznatih ličnosti u svim sferama društvenog i javnog života.

Jedna od najmarkantnijih ličnosti bio je pravnik Nikola Igić, koji je do kraja života bio kicoš i stalno u centru pažnje svojih sunarodnika, poverljiva ličnost patrijarha Georgija Brankovića i hrvatskog bana Kuena Hedervarija. Obilazio je fruškogorske manastire i tako se upoznao sa slikarom Pajom Jovanovićem, koji ga je ovekovečio kao centralnu figuru na najpoznatijoj slici srpskog slikarstva.

SVETSKI  PUTNIK      Nikola Igić rođen je u Čereviću 1855. godine, gde je  i umro u septembru 1943. godine. Potiče iz porodice siromašnog seoskog krojača. Osnovnu školu završio je  u rodnom selu, gimnaziju u Novom Sadu i Pravni fakultet u Beču, kao stipendista Matice srpske. Za vreme studija prava, stekao je i obrazovanje iz istorije, evropske kulture i svetske književnosti. Službovao je kao sudija u više mesta u Hrvatskoj, Slavoniji i Sremu. Mnogo je putovao po celom svetu(Odesa, Trst, Venecija, Pariz), a prilikom boravka u Njujorku upoznao je i Nikolu Teslu. Letovao je najčešće u Opatiji i Topuskom. Pre penzionisanja bio je predsednik suda u Sremskim Karlovcima. Bogatu biblioteku zaveštao je osnovnoj školi u rodnom mestu. Nije se ženio, bio je pravi kicoš sa karanfilom u reveru, nosio je bele rukavice i polucilindar, pravi predstavnik „bečke škole“, a doživeo je duboku starost – 88. godina života. Umro je pred kraj Drugog svetskog rata, nakon torture ustaša. Nije imao naslednika, pa je sam sebi izgradio grobnicu i na njoj podigao spomenik sa epitafom koji otkriva njegovu vezu sa slikarom Pajom Jovanovićem.

Piše: Borivoj Mirosavljević