Ljudi s tri oka(20): Vladimir Ležimirac-LETEĆA GALERIJA VELIKANA
Vladimir Ležimirac, novosadski knjižar i izdavač, vlasnik čuvene knjižare „Slavija“ , shvatio je veliku moć fotografije, pa je znalački iskoristio u svojoj značajnoj prosvetarskoj misiji, štampajući slike velikana srpske kulture na dopisnicama rasutim širom sveta.
Početkom sedamdesetih godina prošlog veka, pri kraju svog uzbudljivog životnog puta, Vladimir Ležimirac, jedan od najpoznatijih novosadskih i srpskih knjižara, provodio je vikende sa suprugom Zorom, legendarnom sokolašicom, na rakovačkim Salaksijama, u vikendici njihovog sina Aleksandra, zapaženog pravnika i aktivnog sportiste u prvoligaškim ekipama (rukometnim,teniskim i hokejaškim) Sportskog društva „Vojvodina“. Bila je to prilika da, uz čašu prvoklasnog sremskog vina, saznamo i neka životna iskustva prekaljenog knjižara i izdavača, ovenčanog između dva svetska rata ordenima Jugoslovenske krune i Svetog Save.
– Već na početku moje knjižarske karijere, zapazio sam da korisnici svih uzrasta, prilikom upoznavanja s novom knjigom, najpre u njoj traže slike! Na slikama najduže zadržavaju pogled, a potom se vraćaju sadržaju knjige. Neretko, odluke o kupovini knjige donose zbog dobrih fotografija. Zato su i štampari na koricama, ili prvim stranama knjiga, počeli da štampaju likove istaknutih autora. To mi je dalo ideju da izdam više serija poštanskih dopisnica sa odštampanim slikama, fotografskim portretima, naših najistaknutijih književnika, kompozitora, likovnih umetnika – poverio nam se Vladimir Ležimirac.
Tako su se u novosadskoj knjižari „Slavija“ na rafovima sa knjigama, početkom tridesetih godina prošlog veka, u prodaji našle i razglednice, odnosno dopisnice – fotografije sa likovima čika Jove Jovanovića Zmaja, Stevana Sremca, Bore Stankovića, Jovana Dučića, Sime Matavulja, Svetozara Markovića, Jovana Sterije Popovića, Jovana Skerlića i drugih velikana srpske književnosti. Kolekciji likova pisaca pridružili su se portreti kompozitora (Petra Konjovića, Stevana Mokranjca, Isidora Bajića, Davorina Jenka…), pa vajara, slikara…U jednom trenutku, knjižara je raspolagala sa oko osamdeset različitih dopisnica s likovima velikana naše kulture, koji su činili nesvakidašnju „leteću“ galeriju! Svaki lik štampan je u više hiljada primeraka koji su potom poštom otišli širom sveta. Naravno, kolekcionari su se pobrinuli da u svojim zbirkama sačuvaju ovu dragocenu mini galeriju, a i Biblioteka Matice srpske je, reprodukcijama tih slika, fotografija, ukrasila svoje sadašnje prostorije.
– Dopisnice s likovima srpskih velikana pripremio je za štampu tadašnji Umetnički zavod „Grafika“ u Novom Sadu, a prodavale su se najpre u mojoj knjižari „Slavija“, a potom, zbog velikog interesovanja, i u drugim knjižarama s kojima sam razmenjivao robu, širom nekadašnje Kraljevine Jugoslavije. Fotografije su štampane braon bojom, kao sepija, da bi bila dočarana patina, a na poleđini je pored imena velikana bio redni broj s napomenom da je umnožavanje zabranjeno, zbog zaštite autorstva – objasnio nam je nezaboravni novosadski knjižar i izdavač Ležimirac.
Među izdavačke poduhvate knjižare „Slavija“, odnosno njenog vlasnika Vladimira Ležimirca, spada i Minijaturna biblioteka u kojoj je realizovano preko 150 naslova „ u cilju popularisanja svih naučnih disciplina“, potom Pozorišna biblioteka, Univerzalna biblioteka, Edicija „Slavija“(muzikalije, Brankovo kolo…), kao i Biblioteke „Dečje radosti“ i „Put u život“.
Ležimirčeva knjižara „Slavija“ otvorena je u Novom Sadu u martu 1923. godine, u Pašićevoj ulici 9, a zatim je radila u zgradi sa brojem 5, u istoj ulici, kao i u Zmaj Jovinoj 6. Imala je i svoje ekspoziture u Skoplju i Subotici. Bila je to ne samo trgovina knjigom nego i centar okupljanja uglednih ličnosti. U njoj su se družili Žarko Vasiljević, Mladen Leskovac, Triva Militar, Svetislav Marić, Dušan Popović, Milenko Šerban, Stevan Bodnarov, Bogdan Šuput i drugi. U toj kultnoj knjižari su plemeniti knjižarski zanat ispekli i potonji poznati knjižari Ljubomir Ninkov, Nikola Ivkov, Dimitrije Mihajlović, Petar Jonović, Jovan Milić, Nikola Stanković, Borivoj Vojvodić…
Autobiografija U Rukopisnom odeljenju Matice srpske čuva se svojeručno napisana autobiografija Vladimira Ležimirca, (rođen 1898. godine u Beški, u Sremu, umro u Novom Sadu 24.avgusta 1975) iz koje citiramo: „Na izučavanje knjižarske struke stupio sam 4. maja 1910. u knjižari Arse Pajevića, odnosno njegovog naslednika Svetozara F. Ognjanovića. Marta 1923. otvorio sam prvu čistu srpsku knjižaru u Novom Sadu. Izdao sam velik broj korisnih knjiga razne sadržine. Bio sam besplatni pozorišni blagajnik, član Uprave Srpskog narodnog pozorišta i Kulturno-umetničkog društva „Zmaj“. Pomogao sam pri stvaranju Zmajevog muzeja u Sremskoj Kamenici. Od 1928. godine sam bio i predsednik Udruženja knjižara, organizovao sam književne večeri, umetničke izložbe naših umetnika, osnovao sam Pozajmnu biblioteku. Primio sam mnogo verbalnih zahvalnica…“ Skromni knjižar i izdavač bio je aktivan na polzu svome narodu, do kraja života, kao nastavljač sjajne tradicije velikana novosadskog knjižarstva: Emanuela Jankovića, braće Popović, Arse Pajevića, Luke Jocića i Svetozara Ognjanovića. U svojoj autobiografiji nije zabeležio da su mu velika knjižara i kuća u centru Novog Sada nacionalizovani posle Drugog svetskog rata. Nastavio je i dalje da se stara o snabdevanju knjižara u Vojvodini i prenosi veliko iskustvo na naslednike, ali nikada nije dobio penziju, ni posle više javnih apela uglednih ličnosti iz kulturnog života Novog Sada. Umro je kao najstariji aktivni knjižar i izdavač u nekadašnjoj Jugoslaviji, a njegove knjige čine ga besmrtnim jer nastavljaju život u rukama čitalaca, u bibliotekama širom sveta. |