GORAN JEVTIĆ, ekolog 

Vojvodina je, sa nepunih 140.000 hektara šuma – prostorno ograničenih na uske lokalitete duž rečnih tokova, Frušku goru, Vršački breg, Deliblatsku i Subotičku peščaru –  i manje od 7 odsto pošumljenosti, prema merilima razvijenih zemalja (0,16 hektara po glavi stanovnika), jedna od najsiromašnijih regija ne samo u Srbiji nego i u Evropi. Kako je izračunato, da bi se dostigao poželjan odnos od bar 14%, nedostaje joj 170.000 hektara šuma što bi slikovito predstavljeno pojas dužine 100, a širine 17 kilometara od Novog Sada do Subotice.

Podizanje zasada novih šuma uveliko prevazilazi mogućnosti lokalnih samouprava i same Pokrajine, postavši tako jedno od dugo nerešenih nacionalnih pitanja koje, osim zahteva za izmenu važećih zakona, uslovljeno odustajanjem od postojeće prakse zbog koje su vlasnici poljoprivrednog zemljišta, uključujući i državu, nespremni da se odreknu trenutne koristi. Uprkos zakonskih obaveza da prilikom prevođenja poljoprivrednog u građevinsko zemljište ili da od seče plaćaju naknadu, jer  70% prihoda ide u budžet Vojvodine, a tek 30% su prihodi lokalne samouprave, tako prikupljeni iznosi su nedovoljni za popunu, takođe, zakonom obrazovanom Fonda za šume.

Nedostatak raspoloživog zemljišta neprepoznatog u oranicama niže klase, kraj novoizgrađenih saobraćajnica i novopodignutih blokova zgrada u urbanim sredinama, bez ostavljenog prostora za ozeljenjavanje i parkove, naročito je ugrožen bujanjem divlje gradnje ilegalnih vikend i drugih naselja.

Živa i mrtva priroda

Aleksa Jeftić je rođen u Baču 26. decembra 1953. Detinjstvo je proveo na čenejskom salašu odakle je do škole svakodnevno pešačio 4 kilometra. Potpunu osnovnu školu Petar Petrović Njegoš je završio u Novom Sadu, a posle završetka  Srednje škole učenika u privredi upisao je studije ratarstva na Poljoprivrednom fkultetu.

Od najranije mladosti, srastao sa prirodom, uhvatio se u koštac sa ovim nevoljama, još dok je 1966. postao pripadnik Izviđačkog odreda Mladi radnik.

– Izviđači su svojevremeno bili preteča povratku prirodi i potrebi očuvanja životne sredine – nepokolebljivo tvrdi Aleksa posle 18-togodišnjeg iskustva organizatora nebrojenih izleta, logorovanja u Fruškoj i ostalim našim gorama i planinama, kao i kampovanja u Zablaću kraj Šibenika, navodeći da su negovanjem veština boravka i održanja u prirodi, učenjem orijentacije, podizanju bivaka, prve pomoći, obeležavanju šumskih puteva i staza, pored osposobljavanja desetina hiljada mladih razvijali druželjubivost u duhu sveopšteg zajedništva.

Jedno od logorovanja i grb izviđača Srbije

Od 1. aprila 1979, pošto ga je Laslo Daraboš, predsednik omladine, koja  je imala važnu ulogu u osnivanju Pokreta gorana „priveo na viđenje“ sa Jovom Dejanovićem, tada uticajnim partijskim rukovodiocem i gradonačelnikom Novog Sada, je profesionalno angažovan kao sekretar organizacije prvo  Novog Sada, potom i Vojvodine.

– Pokret je, zato što su ga u najvećoj meri činili omladinci, dobio neizbežan i danas prepoznatljiv  pridev Mladi gorani. Uvek mladalačkoj, poletnoj i radnoj organizaciji poverena je neposredna briga na pošumljavanju 311 hektara goleti, negovanju 128 hektara šume i 820 hektara zelenila, uređenju parkova, blokovskog zelenila, sađenju drvoreda i na ozelenjavanju školskih dvorišta – navodi Aleksa decenijska postignuća goranskih radnih akcija uz učešće mesnih organizacija i samih građana na kojima su pokrenute prve praktične inicijative na uzdizanju opšte ekološke svesti, a kojima su gorani iz Vojvodine dali, posle pošumljavanja Deliblatske i Subotičke peščare, svoj doprinos pošumljavanju goleti na Pešteru, području Ibra i Lepenca, Brusa i Vlasine…

Sa mnogobrojnim saradnicima je bio, pre 16 godina, idejni tvorac i organizator hortikulturnih manifestacija Za čistije i zelenije škole u Vojvodini, ozelenjavanja dvorišta Doma za decu i omladinu ometenu u razvoju u Veterniku, dvorišta manastira Kovilj i podizanje Goranskog parka, kao i od 1990. Novosadskog proleća, Novosadske jeseni i Novosadske cvetne pijace koje se priređuju unutar i na platou ispred Sportskog i poslovnog centra Vojvodina.

Novosadska cvetna pijaca ispred SPENS-a                               Ozelenjeni manastir Kovilj

– Kriznih 90-tih godina prošlog veka je bezmalo svim tadašnjim društvenim organizacijama, bez obzira na značaj i korisnost delovanja, uskraćeno sigurno budžetsko finansiranje i preživele su samo one koje su se blagovremeno prestrojile i bile u stanju da razviju sopstvene originalno osmišljene samoodržive programe, uoče svoje ciljne grupe i prilagode način svog organizovanja i poslovanja – kazuje Aleksa navodeći da je u tim turbolentnim tranzicionim vremenima ugašena i organizacija ferijalaca koja je pod geslom Upoznaj domovinu da bi je više voleo pružala izuzetne pogodnosti za jeftino putovanje i boravak mladih ne samo u tadašnjoj Jugoslaviji nego i celoj Evropi.

Srećna okolnost je bila, ali tek posle uporne, duge i neizvesne pravosudne borbe, što je veći deo od prodaje ferijalnog doma na crnogorskom primorju pripao goranima kao nekadašnjim kolektivnim članovima, a još veća da su naišli na izdašnu blagonaklonost dr Miodraga Radlovačkog, profesor Univerziteta u Ilinoisu i osvedočenog dobrotvora rodne sremskokarlovačke varoši koji je, između ostalog, obnovio česmu Četiri lava u centru Sremskih Karlovaca i grob Branka Radičevića na Stražilovu.

  – Prvobitna misija Pokreta gorana je danas donekle drugačija, jer javna preduzeća i komunalne stručne službe se direktno bave pošumljavanjem, a naše učešće je svedeno na podelu sadnica građanima, naročito stanovnicima seoskih područja, da zaduženima neposredno pružamo pomoć na terenu i negujemo rasadničku proizvodnju kojim se nadoknađuje nedostatak sadnog materijala – kaže Aleksa ističići da su gorani  u minulih 65 godina, uz dobrovoljni rad 2 miliona građana, zasadili više od 10 miliona sadnica, ali da su pred njima novi zadaci.

Svoj savremeno i konforno opremljeni dom u Sremskim Karlovcima – sa 46 kreveta, 3 multifunkcionalne sale i letnjom pozornicom, koji koristi solarnu i geotermalnu energiju kao energetski efikasne sisteme – 2008. pretvorili su u Ekološki centar Radlovački – jedinstveni Evropski omladinski centar za edukaciju i boravak organizovanih grupa, a akreditovanim programima poput izložaba, likovnih kolonija, stručnih i naučnih skupova, saborovanja gorana, radionica, škola i eko-kampova u prirodi, nagradnih konkursa za domaće i inostrane učesnike poneo potvrdu kvaliteta Saveta Evrope, kao i nagradu Turistički cvet za 2015.

– Održati i unaprediti dosadašnje obrazovne i razvojne programe, revitalizovati rad zamrlih opštinskih organizacija sa glavnim ciljem unapređenja lokalnih zajednica u kojima bi svi aktivno i odgovorno učestvovali u zaštiti prirode i životne sredine kroz održivi razvoj – ostaju, kako navodi Aleksa,  glavni zadaci Pokreta.

Aleksa, kojeg mladalački polet i predanost neposustalom podsticanju društvenog aktivizma ne napuštaju ni nakon poluvekovnog rada ponovo je izabran za predsednika naše, ali i na Balkanu najstarije ekološke organizacije.

Sada je preokupiran uređenjem i revitalizacijom Karlovačkog dunavca, istrajno zagovarajući očuvanje ovog lokaliteta koje je deo Specijalnog rezervata prirode Koviljsko-petrovaradinskog rita i razvoja ekoturizma u Sremskim Karlovcima.

Posle rada na uređenju ne izostaje uživanje i druženje u čistoj prirodi

Foto: Lična arhiva, Pokret gorana Novi Sad, Pokret gorana Vojvodine, Savez izviđača Srbije, Wikipedia, Pixabay

Tekst je nastao u okviru projekta „Novosadski razgovori”, koji je sufinansiran od strane Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama, koji je dodelio sredstva.