Ljudi s tri oka (21) : Đorđe Munk- OD HOBIJA DO PROFESIJE
Inženjer Đorđe Munk, jedan od osnivača Foto kino saveza Vojvodine, prvi je posle Drugog svetskog rata revitalizovao i najstariji foto klub na Balkanu – Društvo foto i kino amatera Novog Sada, osnovano daleke 1901. godine.
Pouzdano je istorijski utvrđeno da su u Novom Sadu koreni naše fotografije, ne samo profesionalne nego i amaterske, pa čak i kinematografije, jer su prvi filmski kadrovi na ovim prostorima snimljeni na novosadskoj železničkoj stanici daleke 1896. godine. A prvo organizovano okupljanje ljubitelja fotografije i filma registrovano je 1901. godine, kada je osnovan Foto klub Novi Sad, jedan od najstarijih na Balkanu. U istorijskim analima zabeležen je i do danas neprevaziđen uspeh novosadskih fotografa – Gran pri na Svetskoj izložbi u Parizu 1937. godine! Sjajan pedigre, koji je vojvođanska fotografija izborila na svetskoj fotografskoj sceni, sigurno je imao značajan uticaj, kada je odmah po završetku Drugog svetskog rata u Novom Sadu, u okviru organizacije Tehnika i sport, doneta odluka o formiranju Pokrajinskog odbora Foto kino saveza Vojvodine.
– Bilo je to posleratno vreme, kad se sa utihnulog Sremskog fronta još osećao miris baruta i kad su nam bolnice bile pune naših i sovjetskih ranjenika – pričao nam je svojevremeno inženjer Đorđe Munk, postavljen za prvog sekretara Foto-kino saveza Vojvodine. Kao istaknuti aktivista Tehnike i sporta u Subotici, po zadatku tadašnje kadrovske politike, postavljen je za prvog funkcionera novostvorene organizacije foto i filmskih stvaralaca u Vojvodini.
– U velikoj nemaštini počeli smo da stvaramo klubove širom Vojvodine, najpre u Novom Sadu, pa Subotici, Pančevu, Vršcu… Novosadsko društvo foto i kinoamatera otvoreno je u nacionalizovanom ateljeu fotografa Heringa, koji je imao radnju naslonjenu na bioskopsku salu najstarijeg novosadskog bioskopa „Apolo“, u nekadašnjoj Jevrejskoj ulici. Na tom mestu je kasnije izgrađeno Srpsko narodno pozorište.
Trofejna tehnika iz ratne reparacije
Organizacijama u okviru Narodne tehnike (nastale transformacijom Tehnike i sporta) glavni sponzor bila je Jugoslovenska armija. Klubovi su organizovani u okviru Domova JNA, ali i u skoro svim školama i na fakultetima. Na kursevima u Foto-kino klubovima i sekcijama školovani su izviđači za vojsku, u Radio klubovima stvarani su novi vezisti, u Aero klubovima – vazduhoplovci, a u Auto-moto klubovima kadrovi za motorizovane jedinice.
– Od vojske smo dobili foto i filmsku tehniku koja je zarobljena na frontovima ili dobijena na ime ratne reparacije – prisećao se inženjer Munk.
– Tako smo mogli s tom tehnikom da snimamo građane za prve posleratne lične karte, specijalne dozvole, pa i značajnije događaje: vojne parade, prvomajske praznike, postavljanje kamena temeljca za nove fabrike, škole…Tako su nastali i prvi filmski žurnali, iznedrili smo i prve filmske radnike u novoj filmskoj industriji, scenariste, reditelje, snimatelje, montažere.
Po isteku mandata u Foto-kino savezu Vojvodine, Đorđe Munk je ostao u Novom Sadu i kao saobraćajni inženjer se do kraja radnog veka i života posvetio rešavanju problema u saobraćaju, kao ekspert u Sekretarijatu za unutrašnje poslove Vojvodine i kao sudski veštak. Bio je i član filmske ekipe koja je 1955. godine realizovala dokumentarni film „Iz albuma saobraćajca“ u produkciji Kino kluba „Novi Sad“. Bio je to prvi film sa svetlosnim tonom na filmskoj traci snimljen u Vojvodini, a u organizaciji sudije za prekršaje morali su da ga gledaju svi tadašnji prekršioci propisa u saobraćaju!
Svestrano tehnički obrazovan
Još kao srednjoškolac u Subotici, Đorđe Munk se amaterski počeo baviti fotografijom. Nije tada ni slutio da će imati značajnu ulogu u kreiranju fotografskog i filmskog stvaralaštva u Vojvodini. Istovremeno se bavio radio amaterstvom, auto-moto tehnikom i projektovanjem, izradom raznih plovila i letilica. Smatraju ga pionirom letećih zmajeva u Vojvodini, a sa novosadskim knjižarom Petrom Jonovićem izgradio je i veliki poligon za malu električnu železnicu.
Raznovrsne Munkove aktivnosti ostale su zabeležene na fotografijama sačuvanim u zanimljivom porodičnom albumu. Posebno mesto pripada i fotografijama njegovog oca dr Artura Munka čije ime je zabeleženo i na stranicama najznačajnijih ličnosti Subotice, jedna ulica nosi njegovo ime, a izgrađena mu je i bista u parku pored Muzičke škole.
Otac Đorđa Munka je, kao lekar na brodu „Karpatija“, uspešno učestvovao u spasavanju brodolomnika sa čuvenog „Titanika“. Ta stradanja je objavio u svojoj autobiografskoj knjizi, a potom se posvetio književnom radu i objavio još tri zapažene knjige.
Neostvareni snovi
Inženjer Đorđe Munk rođen je u Šagrinu, u Rusiji, 19. novembra 1919. godine, a umro je u Novom Sadu 10. avgusta 1994. godine. U Prvom svetskom ratu, otac mu je bio ruski zarobljenik, a onda se oženio ruskom Jevrejkom. Tako je Đorđe rođen u Rusiji, a vratio se u Jugoslaviju 1925. godine. Odrastao je u Subotici, u kojoj je završio osnovno obrazovanje, a potom se školovao u Budimpešti, Beogradu i Zagrebu u kojem je diplomirao na Višoj saobraćajnoj školi. Bavio se modelarstvom, odnosno vazduhoplovnom tehnikom, pa je sa svojim saradnicima u Subotici 1949. godine izgradio naš prvi posleratni avion pod imenom „Buva“, prikazan na prvomajskoj paradi u Beogradu. Imao je želju da proizvodi avione i razna vazduhoplovna pomagala, ali njegova firma „Alfa“ nije mogla da opstane na tadašnjem tržištu. Po dolasku u Novi Sad, nije napustio svoju najveću ljubav – vazduhoplovstvo, pa se posvetio konstruisanju zmajeva, letelica sa i bez motora.
